Polska jako kluczowy gracz w rozwoju europejskich „AI Factories”

Polska staje się jednym z kluczowych graczy w europejskiej strategii suwerenności cyfrowej w dziedzinie sztucznej inteligencji. Jej rola wykracza daleko poza sam udział – Warszawa aspiruje do roli gospodarza jednych z najbardziej zaawansowanych infrastruktur w Europie, takich jak AI Factories oraz planowana Baltic AI GigaFactory.

Unia Europejska przedstawiła swoją wizję w szczegółach w kwietniu 2025 r., publikując AI Continent Action Plan – dokument oparty na pięciu filarach strategicznych: rozwoju infrastruktury obliczeniowej, bezpiecznego i wspólnego dostępu do danych, innowacji w sektorach przemysłowych, zaawansowanego kształcenia oraz uproszczonych ram prawnych. Równolegle w życie wchodzi AI Act, pierwsze globalne rozporządzenie dotyczące sztucznej inteligencji, które zacznie obowiązywać w sierpniu 2027 r. Jasne ramy prawne mają na celu budowanie zaufania, stymulowanie inwestycji oraz wzmacnianie współpracy między sektorem publicznym a prywatnym.

InvestAI: 200 miliardów euro na wzmocnienie europejskiego ekosystemu AI

Głównym motorem tej strategii jest program InvestAI, ogłoszony podczas szczytu w Paryżu w lutym tego roku. Zakłada on mobilizację środków w wysokości 200 miliardów euro, z czego 20 miliardów przeznaczono na budowę od 3 do 5 gigafabryk (każda wyposażona w minimum 100 000 procesorów GPU) oraz 13 bardziej wyspecjalizowanych i elastycznych AI Factories. Te obiekty będą kluczowe dla osiągnięcia europejskiej autonomii w zakresie szkolenia zaawansowanych modeli AI, wykorzystywanych m.in. w ochronie zdrowia, biotechnologii, robotyce, zrównoważonym rozwoju i obronności.

Poznań w centrum uwagi: powstaje Piast AI Factory

Jednym z pierwszych potwierdzonych projektów jest Piast AI Factory, która powstanie w Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym (PSNC). Projekt otrzyma łączne dofinansowanie w wysokości około 125 milionów euro – 50 milionów pochodzić będzie z Komisji Europejskiej, a 75 milionów z budżetu państwa polskiego. Poznańska AI Factory skoncentruje się na takich obszarach jak cyberbezpieczeństwo, przestrzeń kosmiczna, zdrowie, cyfryzacja administracji, ekologia i rolnictwo. W projekt aktywnie zaangażowane będą środowiska akademickie i przemysłowe.

Baltic AI GigaFactory: strategiczny projekt pod przewodnictwem Polski

20 czerwca 2025 r. Polska, Estonia, Łotwa i Litwa przedstawiły Komisji Europejskiej wspólny wniosek o utworzenie Baltic AI GigaFactory, z Polską na czele konsorcjum. Projekt zakłada inwestycję rzędu 3 miliardów euro, z czego aż 65% ma pochodzić z kapitału prywatnego. Infrastruktura będzie miała charakter międzynarodowy i wielolokalizacyjny – zaangażowane zostaną huby technologiczne w Tallinie, Rydze, Wilnie oraz polskich miastach: Poznań, Warszawa, Gdańsk i Wrocław. Projekt oparty będzie na partnerstwach publiczno-prywatnych i wspólnym dostępie do zasobów obliczeniowych. Dialog z Komisją Europejską już się toczy, a kolejne spotkania zaplanowano na lipiec 2025 r.

Europejski wyścig o technologiczną niezależność

Sytuacja na arenie międzynarodowej wymusza przyspieszenie działań: w 2024 roku USA opracowały 40 znaczych modeli AI, Chiny – 15, a Europa zaledwie 3 (wszystkie pochodzenia francuskiego). Gigafabryki i AI Factories mają odegrać kluczową rolę w nadrobieniu tego dystansu i umożliwić powstawanie europejskich „moonshotów” technologicznych w takich obszarach jak klimat, zdrowie i energia.

Zrównoważony rozwój w centrum wizji

Unia Europejska określiła jasne kryteria środowiskowe dla nowych infrastruktur AI. Fabryki będą musiały mieć niski ślad środowiskowy, wykorzystywać odnawialne źródła energii, systemy recyklingu wody i zaawansowaną efektywność energetyczną. Zrównoważony rozwój ma być nie ograniczeniem, lecz kluczowym czynnikiem umożliwiającym ich rozwój.

Co dalej?

Do tej pory 76 kandydatur z 16 krajów ubiega się o możliwość goszczenia do 5 gigafabryk i 13 AI Factories. Ostateczne decyzje zapadną między jesienią a końcem 2025 roku, równolegle z publikacją drugiego naboru UE.

Polska dziś to nie tylko beneficjent, ale realny lider nowej europejskiej mapy cyfrowej. Dzięki jasnej wizji, strategicznym inwestycjom i silnemu zaangażowaniu w innowacje, nasz kraj staje się naturalnym kandydatem do objęcia przewodnictwa – wspólnie z przemysłem i nauką – w kolejnej fazie rozwoju sztucznej inteligencji w Europie.

Źródła

Gov.pl | Strefa Biznesu | Polska Agencja Prasowa | Politetnika Poznanska/ Poznan Supercomputing and Networking Center | The guardian | Parlament Europejski | ERRIN Website | Research in Poland | Rinnovabili.net